برنامه سلامت کودکان:

 گروه سلامت کودکان معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه ؛ مسئول مدیریت تامین ، حفظ و ارتقاء سطح سلامت کودکان ، کاهش بار بیماریها و میزان مرگ و میر آنان؛ از طریق ارائه خدمات آموزشی، بهداشتی و درمانی عادلانه مطابق با پروتکل های موجود در سطح اول ارائه خدمات می باشند. این خدمات از طریق ارائه دهندگان خدمت ( بهورزان ، مراقبین سلامت، کارشناسان و پزشکان)  به کودکان زیر 5 سال تحت پوشش و ساکن در استان کرمانشاه ( اعم از ایرانی و غیرایرانی) با جمعیتی بالغ بر 156.42  نفر در 14 شهرستان تابع استان در بخشهای دولتی، خصوصی و خیریه ارائه می گردد.

گروه هدف این برنامه :

کودکان زیر 5 سال ساکن درکشور اعم از ایرانی و غیرایرانی است .

ارائه دهندگان خدمت :

بهورزان ، مراقبین سلامت و پزشکان

برنامه های سلامت کودکان شامل:

1-مراقبت های ادغام یافته کودک سالم

2- مراقبت های ادغام یافته کودک بیمار و مصدوم (مانا)

3-کودکان پرخطر 

4- تظام مراقبت مرگ کودکان 1 تا 59 ماهه

5- احیای شیرخواران و کودکان ( پایه و پیشرفته)

5- ترویج تغذیه با شیرمادر و ارزیابی بیمارستانهای دوستدار کودک

6- تکامل کودکان (Early Child Development = EDC )

7- پیشگیری از سوانح و حوادث در کودکان زیر 5 سال

تعریف اجزاء برنامه های کودکان:

1) برنامه کودک سالم و تکامل:

برنامه مراقبت کودک سالم به دنبال یافتن راهی برای جدا کردن کودکان سالم از کودکان به ظاهر سالم یا مستعد بیماری است که هنوز نشانه های بیماری در آنها مستقر نشده است در حقیقت هدف این برنامه طراحی و اجرای نظام غربالگری استاندارد مراقبت کودکان صفر تا 5سال می باشد. راهنمای مراقبت ادغام یافته کودک سالم برای دو سطح پزشک و غیر پزشک طراحی شده است.

مراقبت های تکاملی دوران ابتدای کودکی حیطه ای است که در آن عناصری از قبیل محرک های دوران شیرخوارگی، سلامت و تغذیه، آموزش های دوران ابتدای کودکی، توسعه و تکامل اجتماعی ، روان شناسی، جامعه شناسی، انسان شناسی و مسائل اقتصادی با هم آمیخته گردیده است. اگر قصد، حمایت از کودکان و کمک به رشد و تکامل آنان باشد، ضروری است که جنبه های تکامل آنها را شناخته و درک نموده، هم چنین به محیطی که کودک در آن زندگی می نماید توجه نماییم.

از بدو شروع برنامه تا کنون کلیه بهورزان، مراقبین سلامت و پزشکان در سطوح اجرایی و کلیه کارسناسان در سطوح ستادی و مدیریتی آموزشهای لازم را فرا گرفته اند و کلیه واحدهای ارائه خدمت مجری برنامه کودک سالم و تکامل مورد پایش و نظارت قرارگرفته اند. لازم به ذکر است بسته خدمتی جدید کودک بیمار ویژه پزشک و غیر پزشک در سال 1398 از طرف اداره کودکان وزارت متبوع در اختیار استانها قرار داده شد. در سال 1401 بسته های خدمتی جدید ( ورژن نهایی) با حمایت ریاست محترم دانشگاه و معاونت محترم بهداشتی چاپ و در اختیار کلیه سطوح ارائه خدمت قرار داده شد و کارگاه های آموزشی حضوری با همکاری اعضاء هیأت علمی دانشگاه برای کلیه کارکنان بهداشتی ( اعم از بهورز، مراقب سلامت، مربیان آموزشگاه بهورزی و پزشکان) ( اعم از بهورز، مراقب سلامت و پزشکان) برگزار گردید.

در شهرستان کرمانشاه در کلینیک تخصصی مادر و کودک، خدمات تخصصی تکامل کودکان توسط نیروی  متخصص آموزش دیده به کودکان ارجاعی و نیازمند ارائه می گردد. در حال حاضر اتاق تکامل کودکان فعال و در حال ارائه خدمت می باشد و با حمایت  و پیگیری مسئولین و  کارشناسان مرکز جامع رشد و تکامل کودکان در حال راه اندازی است.

2  ) برنامه کودک بیمار( مانا)، مصدوم و کودک پرخطر MCMC:

مانا برنامه های مختلف مراقبت کودکان را با یکدیگر ترکیب نموده و مهمترین و شایعترین علل مراجعه و مرگ و میر کودکان را در بر گرفته ، تشخیص و درمان صحیح بیماریها را بر اساس نشانه های موجود امکان پذیر می سازد  و حاوی اصول راهنما برای آموزش به مادران است تا خانواده ها در بهبودی کودک خود مشارکت نموده و با اجرای صحیح اقدامات پیشگیری از ابتلا و یا شدت بیماری وی جلوگیری کنند.  در حال حاضر برنامه در کلیه شهرستانهای تابعه ( 14 شهرستان ) و کلیه مراکز دولتی ارائه خدمت به اجرا درآمده است. مجموعه تکمیلی مانا تحت عنوان حوادث مانا ( کودک مصدوم) نیز در سال 1389به کلیه پرسنل شاغل در واحدهای ارائه دهنده خدمت آموزش داده شده است.

برنامه کودک پرخطر MCMC از مهر 1399 از طرف اداره سلامت کودکان با هماهنگی و همکاری سازمان اورژانس

  کشور به معاونت های بهداشتی دانشگاهها ابلاغ گردید. این برنامه با معرفی رابطین درمانی از بیمارستانها و رابطین بهداشتی از شهرستانهای تابعه شروع شد. دسترسی به سامانه مرکز هدایت و پایش داده های مراقبت های درمانی" MCMC " فراهم آورده شد تا از این طریق از داده های مربوط به کودکان بیمار بستری شده در بیمارستان ها برای پیگیری وضعیت این کودکان استفاده شود. این برنامه در ابتدای برنامه آموزش های لازم به پرسنل داده شد. دستورعمل های اجرایی از طرف وزارت متبوع به کلیه واحد های اجرایی درمانی و بهداشتی ارسال شد. در حال حاضر این برنامه در کلیه بیمارستانها و شهرستانهای تابعه در حال اجرا و پیگیری است.

از بدو شروع برنامه مانا تا کنون کلیه بهورزان، مراقبین سلامت و پزشکان در سطوح اجرایی و کلیه کارسناسان در سطوح ستادی و مدیریتی آموزشهای لازم را فرا گرفته اند و کلیه واحدهای ارائه خدمت مجری برنامه کودک بیمار و  مصدوم مورد پایش و نظارت قرارگرفته اند. لازم به ذکر است بسته خدمتی جدید کودک بیمار ویژه پزشک و غیر پزشک در سال 1398 از طرف اداره کودکان وزارت متبوع در اختیار استانها قرار داده شد. در سال 1401 بسته های خدمتی جدید ( ورژن نهایی) با حمایت ریاست محترم دانشگاه و معاونت محترم بهداشتی چاپ و در اختیار کلیه سطوح ارائه خدمت قرار داده شد و کارگاه های آموزشی حضوری با همکاری اعضاء هیأت علمی دانشگاه برای کلیه کارکنان بهداشتی ( اعم از بهورز، مراقب سلامت، مربیان آموزشگاه بهورزی و پزشکان) ( اعم از بهورز، مراقب سلامت و پزشکان) برگزار گردید.

برنامه کودک پرخطر MCMCنیز از طریق سامانه مذکور روزانه توسط کلیه شهرستانها رصد شده و کودکان نیازمند مورد پیگیری و مراقبت قرار می گیرند. این برنامه توسط ستاد استان مورد نطارت قرار می گیرد و مشکلات مشاهده شده به صورت مکتوب به شهرستانها اعلام می شود.

3 ) برنامه نظام مراقبت مرگ کودکان 59-1 ماهه و احیاءپایه و وضعیت اجرای آن در سطح استان :

نظام مراقبت مرگ کودکان 1 تا 59 ماهه از نیمه دوم سال 1385 به صورت آزمایشی در دانشگاه های علوم پزشکی کشور آغاز شد و به صورت کشوری از اول سال 1386 در سراسر دانشگاههای کشور به عنوان استراتژی در جهت کاهش مرگ کودکان، به اجرا درآمد. این نظام با هدف کلی کاهش مرگ و میر کودکان از طریق بررسی تاریخچه هر مورد مرگ کودک از زمان بروز اولین علامت خطر تا فوت کودک تلاش می­کند تا با شناخت عوامل مساعد کننده و قابل مداخله مرگ کودکان، با تهیه اقدامات مداخله ای آنها را کنترل نموده و یا اثر آنها را کاهش دهد.

همگام با این برنامه، آموزش کارکنان در سطوح محیطی و مدیریتی و ارتقاء مهارت کارکنان در زمینه احیای پایه شیرخواران و کودکان در دستور کار برنامه های وزارت قرار گرفت و  در این راستا آموزش های لازم به صورت تئوری و عملی با همکاری مرکز  اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث  به کلیه کارکنان ارائه و هسته های آموزشی در شهرستانها تشکیل گردید.

4) برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر و بیمارستانهای دوستدار کودک و وضعیت اجرای برنامه در سطح استان:

برنامه شیر مادر  جزو اصولی ترین برنامه های بهداشتی بوده و یکی از 4 استراتژی اتخاذ شده توسط یونیسف است که به انقلاب سلامتی کودکان منجر شده است. برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر در سال1372 در سطح استان به اجرا درآمده است و هدف آن ،تامین  حفظ و ارتقاء سطح سلامت کودکان ، کاهش بار بیماریها و میزان مرگ ومیر و بهبود تغذیه آنان از طریق ارائه خدمات بهداشتی درمانی است. برنامه شیر مادر شامل اجزاء زیر می باشد :

از تعداد کل 18 بیمارستان موجود خوشبختانه 17  بیمارستانها موفق به اخذ لوح بیمارستان دوستدار کودک از سوی وزارتخانه  گردیده اند و هرساله جهت تعیین امتیاز مربوطه ، توسط معاونتهای بهداشت و درمان مورد ارزیابی مجدد قرار گرفته و مداخلات مورد لزوم جهت رفع مشکلات موجود طراحی می گردد.  از آنجا که تجربه اجرای ده اقدام در جهان در ارتقاء شاخص های شیر مادر نقش بسزایی دارد، حفظ ، تداوم و حسن اجرای این اقدامات در بیمارستان ها پس از اجرای اولیه و دریافت لوح اهمیت دارد.

 اهداف کلی برنامه های سلامت کودکان:

1)      برنامه های نظام مراقبت مرگ کودکان 59-1 ماهه، احیای پایه شیرخواران  و  کودکان ، مراقبتهای ادغام یافته کودک  بیمار( مانا) / مصدوم  و کودک پرخطر MCMC :

2)      برنامه مراقبتهای ادغام یافته کودک سالم ، پیشگیری از سوانح و حوادث و تکامل 

3)      برنامه ترویج تغذبه با شیر مادر و ارزیابی بیمارستانهای دوستدار

اهداف اختصاصی در برنامه های سلامت کودکان:

الف) برنامه مراقبتهای ادغام یافته کودک سالم  و تکامل:

1-افزایش پوشش مراقبت کودکان سالم زیر 5 سال

2- کاهش درصد  ابتلا کودکان زیر 5 سال به سوء تغذیه ( با تأکید بر کاهش کم وزنی و لاغری)

3- افزایش درصد کودکانی که برایشان پرسشنامه ASQ تکمیل شده

ب) برنامه مراقبتهای ادغام یافته کودک  بیمار( مانا) / مصدوم  و کودک پرخطر MCMC :

1- کاهش درصد ابتلا و مرگ در کودکان زیر 5 سال به علت بیماریهای شایع تنفسی( مجموع بیماریهای تنفسی، عفونی- انگلی و کووید19)

2- اقزایش درصد ثبت کودکان پرخطر بستری در بیمارستان بر اساس سامانه MCMC

ج) برنامه نظام مراقبت مرگ کودکان 59-1 ماهه و احیای پایه شیرخواران و کودکان:

1-  ارتقاء فرایندهای نظام مراقبت مرگ کودکان 59-1 ماهه

2-کاهش مرگ های خارج بیمارستانی به علت حوادث و سوانح قابل اجتناب

  3- اجرای 100% آموزشهای احیای پایه شیرخواران و کودکان طبق برنامه های پیش بینی شده

  ه) برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر و بیمارستانهای دوستدار کودک:

    1- کاهش درصد تغذیه با شیر مصنوعی یارانه ای  از 32.6 % به 30% در سال 1401

    2-  افزایش درصد نتیجه ارزیابی بیمارستان های دوستدار کودک ( اجرای ده اقدام مؤثر در موفقیت شیر دهی و حمایت از مادر و شیرخوار) به میزان 5 درصد از وضعیت موجود

استراتژیها ی برنامه سلامت کودکان:

1- آموزش کارکنان سلامت در سطوح مدیریتی و اجرایی

2- پایش و نظارت بر عملکرد کارکنان در سطوح مدیریتی و اجرایی

3- توسعه و تقویت هماهنگی های درون بخشی و بین بخشی جهت پیشبرد اهداف برنامه سلامت کودکان

4-توسعه و تقویت فعالیتهای آموزشی، تبلیغاتی و اطلاع رسانی جهت عموم جامعه بالأخص والدین و مرافبین کودک

5- بهبود فرایندهای ستادی، سازماندهی و پشتیبانی

6- بهبود و تقویت فرایند نظام ارجاع

7- بهبود و تقویت سیستم پیگیری و گزارش دهی

         دستاوردهای کل برنامه کودکان :

•      کاهش میزان مرگ کودکان زیر یک سال به میزان 1.99 در هزار تولد زنده طی سال 97 الی 1400

•      کاهش میزان مرگ کودکان زیر 5 سال به میزان 1.94 در هزار تولد زنده طی سال 97 الی 1400

•        کاهش میزان مرگ کودکان 59-1 ماهه به میزان 0.75 در هزار تولد زنده طی سال 97 الی 1400

•        دوستدار کودک شدن بیمارستان حضرت ابوالفضل  و افزایش تعداد بیمارستانهای دوستدار کودک به 17 بیمارستان  از 18 بیمارستان موجود در سطح است

•        تجهیز اتاق تکامل درکلینیک تخصصی و فوق تخصصی مادر و کودک به تجهیزات مورد نیاز و نیروی انسانی متخصص به عنوان مرک خدمات جامع رشد و تکاما در کودکان

•        راه اندازی مرکز مشاوره شیردهی در  شهرستان سرپل ذهاب در حوزه بهداشت

•        راه انداری اتاق تکامل در شهرستان جوانرود در راستای اجرای بهینه برنامه رشد و تکامل کودکان

•        کسب رتبه برتر در طراحی، اجرا ی مداخلات و پیگیری کودک پرخطر بستری در بیمارستان در سامانه MCMC

سیاستهای آینده برنامه کودکان :   

1-آموزش و توانمندسازی کارکنان بهداشتی درزمینه پروتکل های موجود و دستورالعمل های ارسالی از اداره سلامت کودکان وزارت متبوع

2-  ارتقاء مهارت کارکنان در زمینه مراقبت از کودکان سالم ، کودک بیمار و مصدوم

3- ارتقاء مهارت کارکنان در زمینه اجیای پایه و پیشرفته کودکان

4- تلاش در جهت بهبود رفتار و عملکرد خانواده و جامعه در زمینه برنامه های کودکان

5-تقویت ارتباطات و جلب مشارکت و همکاری ادارات وا رگانهای دولتی ذیربط جهت تشریک مساعی در پیشبرد اهداف

6-تقویت برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی در کلیه واحد های تابعه و نظارت بر اجرای آن درجامعه

7- ارزیابی مجدد بیمارستانهای دوستدار کودک و تلاش برای افزایش  تعداد بیمارستانهای دوستدار کودک

8- تشکیل کمیته های نظام مراقبت و کاهش مرگ و میر کودکان( داخل و خارج بیمارستان)

9- تلاش در جهت راه اندازی مرکز خدمات جامع رشد و تکامل کودکان

10-ارتقاء کمیت و کیفیت برنامه های سلامت کودکان ئر واحد های ارائه خدمات

11- شناسایی و پیگیری کودکان نیازمند مراقبت ویژه و ارئه خدمات آموزشی، مشاوره ای  حمایتی به این  گروه سنی آسیب پذیر( کودکان دچار سوء تغذیه، کودکان بیمار پرخطر، کودکان دچار اختلالات تکامل و ...)

12- راستی آزمایی کودکان شناسایی شده دچار کم وزنی شدید توسط کارشناسان سلامت کودکان در شهرستان ها به منظور انجام مداخله و پیگیری خاص در این گروه آسیب پذیر

13- نظارت بر ثبت و پیگیری کودکان بیمار پرخطر از طریق سامانه MCMC

14-  بهره گیری از برنامه پزشک خانواده و سامانه سیب جهت ارتقای کیفی  برنامه کودکان

15-پایش و ازرشیابی فعالیتهای انجام شده